دوره 4، شماره 3 - ( زمستان 1397 )
جلد 4 شماره 3 صفحات 1-5 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghane G, Esmaeili M. Status of Patient-centered Care in Health System of Iran. SJNMP. 2019; 4 (3) :1-5
URL: http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-182-fa.html
URL: http://sjnmp.muk.ac.ir/article-1-182-fa.html
قانع گلنار، اسماعیلی مریم. جایگاه واقعی مراقبت بیمار محور در نظام سلامت ایران . فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی. 1397; 4 (3) :1-5
گلنار قانع1 
، مریم اسماعیلی 2
، مریم اسماعیلی 2
1- دانشگاه علوم پزشکی تهران
2- دانشگاه علوم پزشکی تهران ، Esmaeili_m@tums.ac.ir
2- دانشگاه علوم پزشکی تهران ، Esmaeili_m@tums.ac.ir
چکیده: (1516 مشاهده)
مراقبت جوهره، هسته و عنصر اصلی نظام سلامت است که منجر به تسهیل ارتقا سلامت و رفاه بیماران می‌شود (۱). کیفیت در نظام سلامت در قالب ارائه مراقبتی ایمن، به موقع، اثربخش، کارا، عادلانه و بیمار محور تعریف شده است (2). مراقبت بیمار محور یکی از شش محور مطرح شده کیفیت نظام سلامت و یکی از اجزا حیاتی توسعه کیفیت مراقبت است که امـروزه به عنـوان یـک مسـئله جهانـی مطـرح میباشد (3). همچنین مراقبت بیمار محور عنصر لازم در بهبود و ارتقاء نظام درمانی و جلب اعتماد عمومی است که موجب کاهش متوسط اقامت بیمار در بیمارستان، رضایت بیمار، کاهش هزینه‌های بیمارستانی و در مجموع بهبود وضعیت درمانی، پیامدهای سلامت و کیفیت زندگی بیماران می‌شود (۲، ۴). علی‌رغم برآیندهای مثبت مراقبت بیمار محور، همواره موانعی نیز جهت ارائه این مراقبت وجود داشته است که شامل فقدان سیاست‌های جامع، عدم آموزش کافی در دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها، هماهنگ نبودن نقش افراد مختلف در ارائه مراقبت به بیمار، عدم توجه به تمام جنبه‌های بیمار، ارتباط نامناسب بین ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و کمبود نیرو میباشد (۴، ۵).
امروزه مفهوم مراقبت بیمار محور در مرحله برنامه‌ریزی در سیستم آموزشی درمانی و فرایند اعتباربخشی بیمارستان‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است و مؤسسات بهداشتی و گروه‌های آموزشی مفهوم بیمار محور را در واژگان خود به کار می‌برند اما شواهد کمی در رابطه با به‌کارگیری این مفهوم به صورت عملیاتی موجود است و عدم دستیابی به آن در سیستم‌های مراقبت سلامتی در سراسر دنیا موضوع نگران‌کننده‌ای است (۵، ۶). در نظام سلامت سیستم‌های مدیریت کیفیت خدمات ابزار مهمی در جهت استانداردسازی و بهبود کیفیت خدمات می‌باشند (۵). در این راستا در نظام سلامت ایران اعتباربخشی از سال ۱۳۹۱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﺰام وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ در ﺧﺼﻮص ارزﺷﻴﺎﺑﻲ بیمارستان‌ها ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار گرفته است (۷). اعتباربخشی یک فرایند ارزیابی خارج سازمانی نظام‌مند جهت بهبود کیفیت و ایمنی مراقبت است که ﺑﺎ اراﺋﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ، ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻊ و سامانمند ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺤﻮر، اﻳﻤﻦ و ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ می‌نماید (۸). یکی از استانداردهای مهم اعتباربخشی، بیمار محوری است که دسترسی به مراقبت و تداوم مراقبت، رعایت حقوق بیمار و خانواده، ارزیابی بیماران، مراقبت از بیماران، مراقبت بیهوشی و جراحی، استفاده و مدیریت دارو، آموزش بیمار و خانواده را شامل می‌شود (۹)؛ بنابراین انتظار می‌رود به‌کارگیری مناسب اعتباربخشی ﻣﻮﺟﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ اصول بیمار محوری در ارائه خدمات، ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﻴﻤﺎران و ارﺗﻘﺎی ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ شود (۱۰) اما با وجود کسب درجه ۱ و ۲ اعتباربخشی توسط بیمارستان‌ها، معضل بزرگ نظام سلامت مسئله کیفیت و نحوه ارائه‌ی خدمات بیمار محور است (۶، ۸، ۹).
نتایج مطالعات متعددی بیانگر آمادگی نسبی بیمارستان‌ها برای اجرا استانداردهای اعتباربخشی می‌باشند (۶، ۹، ۱۰). بااین‌حال، نتایج مطالعاتی دیگر نیز نشان می‌دهد که نظام سلامت ایران با برخی از چالش‌ها، از جمله موقعیت موسسه مسئول اعتباربخشی، مبنای قانونی، عدم تعریف مناسب و دقیق روش‌های اجرایی برای استانداردهای اعتباربخشی و عدم وجود ترکیبی خوب از مؤسسات شرکت‌کننده در روند اعتباربخشی مواجه است که به عنوان یک شکاف بزرگ مطرح می‌باشند (۱۱، ۱۲). همچنین اعتباربخشی در ایران تأکید زیادی بر اسناد و مدارک دارد به‌گونه‌ای که ممکن است بسیاری از سیاست‌های توسعه‌یافته در عمل اجرا نشود و به نظر می‌رسد که جنبه‌های سرمایه‌گذاری در فرایند اعتباربخشی، مراقبت‌های بهداشتی را از اهداف بالینی اولیه خود از جمله بیمار محور بودن منحرف نموده است. همه این موارد می‌تواند توجیهی به عدم ارتباط منطقی بین درجه اعتبار بیمارستان‌ها و کیفیت خدمات بیمار محور ارائه شده باشد؛ بنابراین این سؤالات مطرح می‌شود که به چه میزان صدور گواهینامه اعتباربخشی، شواهدی معتبر برای کیفیت و ارائه مراقبت بیمار محور ارائه می‌دهد؟ آیا بیماران و خانواده‌ها به عنوان دریافت‌کنندگان مراقبت در فرایند اعتباربخشی موردتوجه قرارگرفته‌اند؟ جایگاه واقعی مراقبت بیمار محور در سیستم نظام سلامت ایران با درجات اعتباربخشی عالی چگونه است؟
نقش مهم و مؤثر اعتباربخشی در جهــت ارتقــاء کیفیــت در جنبه‌های مختلــف غیرقابل‌انکار است اما گویا مهم‌ترین بعـد نادیـده گرفته‌شده در ارائه خدمـات باکیفیت؛ محوریـت بیمـار است. به عبارتی می‌توان گفت که نه تنها مفهوم اعتباربخشی نیازهای اصلی بیماران و همراهان را تأمین نمی‌کند، بلکه بیشتر عاملی است که سازمان را نسبت به رقبا متمایز می‌سازد. در فرایند اجرایی اعتباربخشی بیمارستان‌ها، بیمار محوری جایگاه واضح، مشخص و یکپارچه‌ای ندارد. درحالی‌که بیمار محوری در اعتباربخشی یک مفهوم راهبردی و استراتژیک است که باید فراتر از کاهش خطاها و شکایات و ارزیابی‌های دوره‌ای جهت کسب درجه‌ای باشد (۲، ۱۲)؛ بنابراین در نظام سلامت کشور باید به‌صورت اساسی مفهوم و فرهنگ مراقبت بیمار محور شناسایی و پایه‌گذاری شود تا از این طریق بتوان در جهت ارائه مراقبت باکیفیت و رضایت بیماران گامی برداشت. در این راستا همگام با اجرا استانداردهای اعتباربخشی، توجه به زیرساخت‌های آموزشی، بالینی، پژوهشی به ویژه در زمینه رعایت ایمنی و بیمار محوری جهت کسب اطمینان از عملکرد مناسب سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت ضروری است. در جهت اصلاح وضعیت موجود فرایند اعتباربخشی توصیه می‌شود قبل از برنامه‌ریزی جهت ارزیابی تأثیر اعتباربخشی و صدور گواهینامه برای بیمارستان‌ها، تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تر و پویاتر از شواهد موجود در مورد اینکه کدام‌یک از مؤلفه‌های اعتباربخشی بیشترین تأثیر را در فراهم آوردن نتایج بیمار محور و کیفیت بالا دارد؛ صورت گیرد. همچنین فرهنگ بیمار محوری باید به‌گونه‌ای در فرهنگ‌سازمانی نهادینه شود که این مفهوم اساسی در تمام اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪهای ارائه مراقبت همه گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی نمایان باشد و فقط مختص پرستاران نباشد.
امروزه مفهوم مراقبت بیمار محور در مرحله برنامه‌ریزی در سیستم آموزشی درمانی و فرایند اعتباربخشی بیمارستان‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است و مؤسسات بهداشتی و گروه‌های آموزشی مفهوم بیمار محور را در واژگان خود به کار می‌برند اما شواهد کمی در رابطه با به‌کارگیری این مفهوم به صورت عملیاتی موجود است و عدم دستیابی به آن در سیستم‌های مراقبت سلامتی در سراسر دنیا موضوع نگران‌کننده‌ای است (۵، ۶). در نظام سلامت سیستم‌های مدیریت کیفیت خدمات ابزار مهمی در جهت استانداردسازی و بهبود کیفیت خدمات می‌باشند (۵). در این راستا در نظام سلامت ایران اعتباربخشی از سال ۱۳۹۱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﺰام وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ در ﺧﺼﻮص ارزﺷﻴﺎﺑﻲ بیمارستان‌ها ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار گرفته است (۷). اعتباربخشی یک فرایند ارزیابی خارج سازمانی نظام‌مند جهت بهبود کیفیت و ایمنی مراقبت است که ﺑﺎ اراﺋﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ، ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻊ و سامانمند ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺤﻮر، اﻳﻤﻦ و ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ می‌نماید (۸). یکی از استانداردهای مهم اعتباربخشی، بیمار محوری است که دسترسی به مراقبت و تداوم مراقبت، رعایت حقوق بیمار و خانواده، ارزیابی بیماران، مراقبت از بیماران، مراقبت بیهوشی و جراحی، استفاده و مدیریت دارو، آموزش بیمار و خانواده را شامل می‌شود (۹)؛ بنابراین انتظار می‌رود به‌کارگیری مناسب اعتباربخشی ﻣﻮﺟﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﻋﺎﻳﺖ اصول بیمار محوری در ارائه خدمات، ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﻴﻤﺎران و ارﺗﻘﺎی ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ شود (۱۰) اما با وجود کسب درجه ۱ و ۲ اعتباربخشی توسط بیمارستان‌ها، معضل بزرگ نظام سلامت مسئله کیفیت و نحوه ارائه‌ی خدمات بیمار محور است (۶، ۸، ۹).
نتایج مطالعات متعددی بیانگر آمادگی نسبی بیمارستان‌ها برای اجرا استانداردهای اعتباربخشی می‌باشند (۶، ۹، ۱۰). بااین‌حال، نتایج مطالعاتی دیگر نیز نشان می‌دهد که نظام سلامت ایران با برخی از چالش‌ها، از جمله موقعیت موسسه مسئول اعتباربخشی، مبنای قانونی، عدم تعریف مناسب و دقیق روش‌های اجرایی برای استانداردهای اعتباربخشی و عدم وجود ترکیبی خوب از مؤسسات شرکت‌کننده در روند اعتباربخشی مواجه است که به عنوان یک شکاف بزرگ مطرح می‌باشند (۱۱، ۱۲). همچنین اعتباربخشی در ایران تأکید زیادی بر اسناد و مدارک دارد به‌گونه‌ای که ممکن است بسیاری از سیاست‌های توسعه‌یافته در عمل اجرا نشود و به نظر می‌رسد که جنبه‌های سرمایه‌گذاری در فرایند اعتباربخشی، مراقبت‌های بهداشتی را از اهداف بالینی اولیه خود از جمله بیمار محور بودن منحرف نموده است. همه این موارد می‌تواند توجیهی به عدم ارتباط منطقی بین درجه اعتبار بیمارستان‌ها و کیفیت خدمات بیمار محور ارائه شده باشد؛ بنابراین این سؤالات مطرح می‌شود که به چه میزان صدور گواهینامه اعتباربخشی، شواهدی معتبر برای کیفیت و ارائه مراقبت بیمار محور ارائه می‌دهد؟ آیا بیماران و خانواده‌ها به عنوان دریافت‌کنندگان مراقبت در فرایند اعتباربخشی موردتوجه قرارگرفته‌اند؟ جایگاه واقعی مراقبت بیمار محور در سیستم نظام سلامت ایران با درجات اعتباربخشی عالی چگونه است؟
نقش مهم و مؤثر اعتباربخشی در جهــت ارتقــاء کیفیــت در جنبه‌های مختلــف غیرقابل‌انکار است اما گویا مهم‌ترین بعـد نادیـده گرفته‌شده در ارائه خدمـات باکیفیت؛ محوریـت بیمـار است. به عبارتی می‌توان گفت که نه تنها مفهوم اعتباربخشی نیازهای اصلی بیماران و همراهان را تأمین نمی‌کند، بلکه بیشتر عاملی است که سازمان را نسبت به رقبا متمایز می‌سازد. در فرایند اجرایی اعتباربخشی بیمارستان‌ها، بیمار محوری جایگاه واضح، مشخص و یکپارچه‌ای ندارد. درحالی‌که بیمار محوری در اعتباربخشی یک مفهوم راهبردی و استراتژیک است که باید فراتر از کاهش خطاها و شکایات و ارزیابی‌های دوره‌ای جهت کسب درجه‌ای باشد (۲، ۱۲)؛ بنابراین در نظام سلامت کشور باید به‌صورت اساسی مفهوم و فرهنگ مراقبت بیمار محور شناسایی و پایه‌گذاری شود تا از این طریق بتوان در جهت ارائه مراقبت باکیفیت و رضایت بیماران گامی برداشت. در این راستا همگام با اجرا استانداردهای اعتباربخشی، توجه به زیرساخت‌های آموزشی، بالینی، پژوهشی به ویژه در زمینه رعایت ایمنی و بیمار محوری جهت کسب اطمینان از عملکرد مناسب سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت ضروری است. در جهت اصلاح وضعیت موجود فرایند اعتباربخشی توصیه می‌شود قبل از برنامه‌ریزی جهت ارزیابی تأثیر اعتباربخشی و صدور گواهینامه برای بیمارستان‌ها، تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تر و پویاتر از شواهد موجود در مورد اینکه کدام‌یک از مؤلفه‌های اعتباربخشی بیشترین تأثیر را در فراهم آوردن نتایج بیمار محور و کیفیت بالا دارد؛ صورت گیرد. همچنین فرهنگ بیمار محوری باید به‌گونه‌ای در فرهنگ‌سازمانی نهادینه شود که این مفهوم اساسی در تمام اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪهای ارائه مراقبت همه گروه‌های پزشکی و پیراپزشکی نمایان باشد و فقط مختص پرستاران نباشد.
نوع مطالعه: نامه به سردبیر |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1397/7/30 | ویرایش نهایی: 1398/4/9 | پذیرش: 1397/9/16 | انتشار: 1398/8/2 | انتشار الکترونیک: 1398/8/2
دریافت: 1397/7/30 | ویرایش نهایی: 1398/4/9 | پذیرش: 1397/9/16 | انتشار: 1398/8/2 | انتشار الکترونیک: 1398/8/2
فهرست منابع
1. Watson J, Woodward T. Jean Watson's theory of human caring. Nursing theories and nursing practice. 2010; 3: 351-69.
2. Weiner SJ, Schwartz A, Sharma G, Binns-Calvey A, Ashley N, Kelly B, et al. Patient-centered decision making and health care outcomes: an observational study. Annals of internal medicine. 2013; 158(8): 573-9. [DOI:10.7326/0003-4819-158-8-201304160-00001]
3. Atashzadeh Shoorideh F, Pazargadi M, Zagheri Tafreshi M. The concept of nursing care quality from the perspective of stakeholders: a phenomenological study. J Qual Res Health Sci. 2012; 1(3): 214-28.
4. Rathert C, Wyrwich MD, Boren SA. Patient-centered care and outcomes: a systematic review of the literature. MCRR. 2013; 70(4): 351-79. [DOI:10.1177/1077558712465774]
5. Ng K, Leung GK, Johnston JM, Cowling BJ. Factors affecting implementation of accreditation programmes and the impact of the accreditation process on quality improvement in hospitals: a SWOT analysis. HKMJ. 2013; 19(5): 434-46 [DOI:10.12809/hkmj134063]
6. Nikfarid L, Rasouli M. Caring curriculum: a new paradigm in nursing education. IJN. 2011; 24(70): 61-71.
7. Bahadori M, Ravangard R, Alimohammadzadeh K. The accreditation of hospitals in iran. Iran J Public Health,. 2015;44(2):295-6.
8. Brubakk K, Vist GE, Bukholm G, Barach P, Tjomsland O. A systematic review of hospital accreditation: the challenges of measuring complex intervention effects. BMC Health Services Research. 2015; 15(1): 280: 1-10. [DOI:10.1186/s12913-015-0933-x]
9. Abbasi S, Tavakoli N, Moslehi M. Readiness of hospitals with quality management systems based on Joint Commission on accreditation standards. Health Information Management. 2012; 9(4): 502-512.
10. Mir-Habibi F, Salsali M, Nasrabadi T. "Short Comunication" The Effect of Clinical Nursing Services Accreditation Training on the Knowledge and Attitude of Nurses. IJN. 2017; 30(109): 80-7. [DOI:10.29252/ijn.30.109.80]
11. Bahadori M, Ravangard R, Yaghoubi M, Alimohammadzadeh K. Assessing the service quality of Iran military hospitals: Joint Commission International standards and Analytic Hierarchy Process (AHP) technique. J Educ Health Promot. 2014; 3.98-102.
12. Asefzadeh S, Navvabi E. Determination of Gap in Accreditation Standards Establishment Process Using Zachman Framework at a Health-Educational Hospital. Biotech Health Sci. 2017;4(2): 1-7. [DOI:10.17795/bhs-38779]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
